د. سەروەر عارف 

پسپۆری تەندروستی گشتی

( پووختەی دیبەیتێک کە لە دەستەی کوردستانی  بۆ دیراساتی ستراتیجی و توێژینەوەی زانستی  سازکرا لە بەرواری ٢٣/٦/٢٠٢٥)

 تەندروستی لە لایەن ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیەوە بەم شێوەیە پێناسە دەکرێت: "دۆخێکی تەواو و باشی جەستەیی و دەروونی و کۆمەڵایەتی نەك تەنها نەبوونی نەخۆشی یان لاوازی "

بۆ بەدیهێنانی تەندروستیەکی باش پێویستمان سیستمێکی تەندروستی باش هەیە کە بێگومان دڵنیایی تەندروستی  یان بیمەی تەندروستی گرنگترین پایەکانی سیستمی تەندروستی هاوچەرخ پیکدەهێنێت.   بیمەی تەندروستی یان دڵنیایی تەندروستی جۆرێکە لە داپۆشینی بیمە کە تێچووی خەرجییەکانی پزیشکی و نەشتەرگەری هەر تاکێکی بیمەکراو دەگرێتەوە

دەتوانین گرنگی دڵنیایی تەندروستی لەم چەند خاڵەی خوارەوەدا کورت بکەینەوە:

١. کەمکردنەوە یان نەهێشتنی مەترسی نادیاری زیان لێ کەوتن  بۆ تاک یان ماڵەکە بە تێکەڵکردنی ژمارەیەکی زۆرتر لە تاک یان ماڵە بەرکەوتووەکانی هاوشێوە کە لە سندوقێکی هاوبەشدا جێگیرکراون کە قەرەبووکردنەوەی  ئەو زیانە پێکدەهێنێت کە تووشی هەر ئەندامێک بووە. بەمەش پاراستنی خەڵک لە مەترسیەکانی نەخۆش کەوتنی لەناکاو و کارەساتە داراییەکانی تەندروستی 

٢. پارەدانی پێشوەختە و کۆکردنەوەی مەترسی: تاکەکان یان خێزانەکان پارە دەدەن کاتێک تەندروستن و توانای پارەدانیان هەیە. بەڵام کاتێک تووشی نەخۆشی دەبن، دەتوانرێت سندوقی بیمە بۆ دابینکردنی دارایی پێداویستییەکانی چاودێری تەندروستییان بەکاربهێنرێت

٣. دڵنیایی  تەندروستی کاتێک کاردەکات کە ژمارەیەکی زۆر ناویان تۆمارکراوە. لەگەڵ ژمارەیەکی زۆردا، ئەگەری ڕووداوە نەخوازراوەکان کەم دەبێتەوە و هەروەها خەرج کردن ئاسانتر دەبێت لە سندوقی بیمە

٤. هاودەنگی: بەرنامەیەکی سەرکەوتووی بیمەی تەندروستی پێویستی بە بەشداریکردنی خەڵک هەیە، بە تەواوی باش دەزانن کە بەشداریکردنەکەیان ڕەنگە ڕاستەوخۆ یارمەتیان نەدات، بەڵام یارمەتی ئەوانی دیکە دەدات کە پێویستیان بە پشتگیرییەکە هەیە. بەم شێوەیە ئەو کەسانەی مەترسیان کەمتر لەسەرەو یان نەخۆش نین و یان خێزانیان کەمترە ، هاوکار دەبن بۆ ئەوانەی باری ژیانیان قورسترە.

جۆرەکانی دڵنیایی تەندروستی

یەکەم : دڵنیایی تەندروستی گشتی: زیاتر فەرمانبەرانی حکومەت و هەندێک گروپ دەگرێتەوە. دووەم : دڵنیایی تەندروستی تایبەت: بازاڕێکی سنووردارە، بەڵام خواست هەیە لەسەر خزمەتگوزاری باشتر. سێیەم : لەسەر بنەمای خاوەنکار: لە کۆمپانیا گەورەکاندا باوە؛ زۆرجار ڕووماڵکردنی بەشەکی( بەشێک لە پێداویستیەکان)

کێشەی داراییەکان لە سیستەمی تەندروستی دا

سەرچاوەی دارایی کەم بەردەستە لەعێراق لەبەرئەوەی بە تەواوی پەیوەستە بە بودجەی تەرخانکراوی وەزارەتی تەندروستیەوە. بۆ نموونە لە عێراق ساڵانە نزیکەی٢٧٩،٦  دۆلار  بۆ تەندروستی هەر تاکێک تەرخان دەکرێت ( ساڵی ٢٠٢٢) کە نزیکەی  نیوەی ئەو پارەیەش دەبێت خەڵک لە گیرفانی خۆی بیدات . بەراود بە ٣٦٨٥ یورۆ لە وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا. وەکو ڕێژەی بوودجەش ئەکاتە ٤.٢٩٪ بەراورد بە ١٢.٦ ٪ لەووڵاتێکی ئەوروپی وەکو ئەڵمانیا( ساڵی ٢٠٢٢)

پشتگیری نەکراوە بە بەشداری کردنی خەڵک(جگە لە کاتی پێویستی ولەناکاو ) , ئەمەش ناچاری دەکات کە مەودای خزمەتگوزارییەکان بە شێوەی  ستوونی و ئاسۆیی کەم بکاتەوە. کەواتە بەشداری کردنی خەڵک تەنها پارەدانی ڕاستەوخۆیە لە کاتی پێویستیدا ، ئەوەش لە گەڵ سیستمی تەندروستی  مۆدێرن یەکناگرێتەوە کە پشت بە پارەدانی پێشوەختە دەبەستێت 

پارەدان بەشێوەیەکی دادپەروەرانە نیە. لە بەر ئەوەی ڕێژەیی نیە بەڵکو هەمان نرخە بێ ڕەچاو کردنی باری دارایی کەسەکان، بیمەی تەندروستی نیە، ماڵەکان تووشی مەترسی دارایی کارەساتبار دەبن و ڕەوتێکی بازرگانیکردن بە تەندروستی لە ئارادایە

پارەدانی فەرمی لە لایەن نەخۆشەکانەوە ، لە کەرتی گشتی دا هەندێک جار زۆر زیاترە لە   هاوبەشکردنی مەترسی (بەتایبەت کاتێک کە  تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو پێویست بێت) بۆ نموونە هەندێ پشکنین یان چارەسەر کە پارەیەکی زۆری تێدەچێت لە کەرتی گشتی دا و هەندێ جار نەخۆشەکان ناچاری قەرز و کارەساتی دارایی دەکاتەوە

بەهەدەردانی پارە  و نەبوونی شەفافیەت، نەبوونی سیستەمی ژمێریاری و چاودێری کاریگەر

بودجەی نەخۆشخانەکان جێگیرن و بەندن  بە زانیاری و داتاکانی  ناوەوە نەک بەئەدای کارکردنەوە  بۆ نموونەی ژمارەی پزیشک و کارمەندەکان  و پیگەکانیان نەك ژمارەی نەخۆشەکان و ئەو چارەسەری و خزمەتگوزاریانەی پێشکەش کراوە 

نەبوونی ڕینمایی پێویست بۆکارکردنی لۆجیکی و عەقڵانییەت لە مەسرەفی تەندروستی

بەردەوام سەرچاوەی زیاتر پێویستە بۆ تەندروستی بەهۆی خێرایی گەشەی دیمۆگرافی ( کە مەزەندە دەکرێت ڕێژەی زیاد بوون نزیکەی دووهێندەیە  لە ٢٥ ساڵدا لە عێراق)

پێشنیارەکان بۆ چارەسەری دارایی

زیادکردنی دارایی تەندروستی (بودجە، باجی تەرخانکراو لەسەر کحول، جگەرە، پریمیۆم( بەشداری خەڵک)  لانیکەم بۆ کەرتی فەرمی، باج لەسەر کەرتی تایبەت

دامەزراندنی کۆمپانیای بیمەی تەندروستی ئەهلی و حکومی سەرەتا لەسەر ئاستی ناوخۆیی پاشان لەسەر ئاستی هەرێم و نیشتمانی و نێودەوڵەتی.ستراتیژیەکە دەبێت کارکردن بێت بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی مەسرەف کردن لە گیرفان بە خەمڵاندنی خەرجییە تەندروستییەکان و گەڕاندنەوەی تێچووەکەی یان بەشێکی بۆ نەخۆشەکە.

پێویستە هەمیشە کرێی خزمەتگوزاری هاوشان بێت لەگەڵ لێخۆشبوون بۆ کەسانی هەژار، هەندێک نەخۆشی درێژخایەن و قورس  یان دەستێوەردانی تەندروستی تایبەت بەپێی تەمەن، جۆری نەخۆشی، ناوچەی جوگرافی

باشترکردنی بەڕێوەبردنی بودجەی گشتی. شەفافیەت لە زانیاری بودجەدا

گۆڕینی میکانیزمی دابینکردنی پارە  لەلایەن وەزارەتی تەندروستیەوە  بۆ شێوازی وەک ( گرێبەست، کڕینەوەی خزمەتگوزاری)

گۆڕانکاری لە تەرخانکردنی بودجە لە بەرژەوەندی خزمەتی تەندروستی سەرەتایی کە تێچووی کەمترەو کاریگەریە تەندروستیەکانی زیاترن و لە ماوەی دووردا بەدەر دەکەون 

گەشەسەندنی مێژوویی بیمەی تەندروستی

ئەڵمانیا (١٨٨٣):یەکەم سیستەمی بیمەی تەندروستی کۆمەڵایەتی نیشتمانی لە جیهاندا، یاسای بیمەی تەندروستی ئۆتۆ ڤۆن بیسمارک، لە ئەڵمانیا پەسەندکرا.

 بەریتانیا (١٩١١):سیستەمی بیمەی تەندروستی نیشتمانی لە بەریتانیا دامەزراوە، کە چاودێری تەندروستی سەرەتایی پێشکەش بە کۆمەڵێک کەسی هەڵبژێردراو دەکات

 ژاپۆن (١٩٢٢):سیستەمی بیمەی تەندروستی نیشتمانی لە ژاپۆن دامەزراوە.

دوای جەنگی جیهانی دووەم:داپۆشینی بیمەی تەندروستی لە زۆرێک لە وڵاتان فراوانتر بوو، لەوانەش ئەمریکا و ئەوروپا، کە سیستەمی چاودێری تەندروستی گشتگیر تێیدا پەسەند کرا.

سەبارەت بە جیهانی عەرەبی، یەکەم بەڵگەنامە کە بە زمانی عەرەبی نووسراوە بۆ دڵنیابوون لە چارەسەری پزیشکی لە ساڵی ١٩٥٧ لە میسر لە نێوان کۆمپانیای بیمەی یەکگرتوو و بانکی ئەسکەندەریە دەرکەوتووە. ساڵی ٢٠٠٥ لەدایکبوونی خزمەتگوزاری بیمەی تەندروستی بووە لە یەمەن لەڕێگەی کۆمپانیای بیمەی تەندروستی تایبەتمەندەوە

کێشەکانی بەردەم بیمەی تەندروستی بەگشتی: 

نەبوونی داپۆشینی تەواوی بیمەی تەندروستی بۆهەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگا، ئەو گرووپە کە بێبەش ئەبن لە بیمەی تەندروستی، بەرەوڕووی مەترسی هەژاری و نەخۆشی دەبێتەوە بەهۆی ئەوەی کە ناچاردەبن خۆیان تێچووی چارەسەرکردنیان لە ئەستۆ بگرن

هەروەها مەترسی پەرەسەندنی نەخۆشییەکە لەنێوانیاندا زیاد دەکات بەهۆی نەتوانینی پێدانی خەرجیەکانی چارەسەرکردن، ئەمەش ڕەنگە لە چارەسەرکردن بێبەشیان بکات و ببێتە هۆی تەشەنەکردن و خراپتر بوونی نەخۆشییەکە و ئەگەری مردنیشی لێبکەوێتەوە.

زیادبوونی بارگرانی لەسەر سندوقەکانی بیمەی تەندروستی حکومەت یان تایبەت بەهۆی تێچووی زۆری چارەسەرکردن و نەبوونی بودجەی پێویست. یان بە هۆی بەخشین و لێبووردنی پارە لە بەشداربووان کە پێوویستە وەزارەتی کارووباری کۆمەڵایەتی ئەو کارەبکات

زیادبوونی فشاری دارایی لەسەر تاکەکان بەهۆی زیادبوونی لێبڕین لە داهاتەکانیان بۆ بیمەی تەندروستی.

دابەزینی ئاستی بیمەی تەندروستی  ڕەنگە بەهۆی چەند هۆکارێکەوە بێت، لەوانە لاوازی یاسا و ڕێساکانی بیمەی تەندروستی، کێشە لە بەڕێوەبردن و جێبەجێکردنی بەرنامەکانی بیمە.

کاتێک بیمە کاریگەری سنوورداربێت لەسەر باشترکردنی پێشکەشکردنی چاودێری تەندروستی

نەبوونی شەفافیەت ،کە دەبێتە هۆی پارە تەرخانکردنی هەڵە و بەڕێوەبردنی خراپی سەرچاوەکانی بیمەی تەندروستی. ئەمەش دەکرێت پەیوەست بێت بە گەندەڵی، کە بەهۆی نەبوونی سیستەمێکی چاودێری کاریگەر و میکانیزمی لێپرسینەوەی یاسایی و یاسای گونجاوەوە خراپتر دەبێت.

ساختەکاری :ساختەکردنی پێناس و چارەسەرەکان بۆ ئەوەی یاساکانی بیمە بیگرێتەوە یان چارەسەرکردنی کەسێکی بێ بیمە لەسەر کارتی بیمەی تەندروستی، دووبارە وەرگرتنەوەی پارەی چارەسەر وەهەروەها ڕێک کەوتن بۆ دەست کەوتنی پارەی زیاتر،  ئەمەش بارگرانییەکی زیاتر دەخاتە سەر سندوقی بیمە، ڕێگریکردن لەم کارە پێویستی بە سیستەمێکی گونجاوی کۆنترۆڵ و وردبینی هەیە

ڕاچێتە کردن بۆ خزمەتێک کە نەکراوە، گۆڕینی ناوی خزمەتە بۆ ئەوەی بیمە بیگرێتەوە،نووسینی ناڕاست بۆ نەخۆشیەکە یان چارەسەرەکەی ،گۆڕینی کاتی خزمەتەکە، زۆر بەکار‌هینانی خزمەتەکە ، بۆ نموونە چارەسەری سروشتی، زیاد مانەوە لە نەخۆشخانە، دەرمانی زیاد و ناپێویست، ڕیکۆردی هەڵەی نەخؤشی یان مێژووی نەخۆش یان شاردنەوەی نەخۆشییەکانی پێشوەختە

ڕێژەی داواکاری بەرز"ڕێژەیەکی زۆرە لە پارەی داوای کراوە لە بیمە.":ئەگەر کەسانی زۆر بیمەن و پارەیەکی زۆر وەرگرنەوە لە بیمە (بۆ چارەسەر، نەخۆشی، هەناردن، هتد).

زیادبوونی ڕێژەی پیربوون و نەخۆشییە درێژخایەنەکان لە کۆمەڵگادا بەهۆی زیادبوونی تەمەنی دانیشتوان لەگەڵ زیادبوونی تێچووی چاودێریکردنی بەساڵاچووان و ئەو نەخۆشیانەی کە بەدەستیەوە دەناڵێنن، وەک شەکرە، نەخۆشییەکانی هەناسەدان، نەخۆشییەکانی دڵ. هەروەها ئەمەش فشار لەسەر بیمەی تەندروستی زیاتر دەکات

هەڵبژاردنی نەرێنی، کەسانی نەخۆش بە ژمارەیەکی زۆرتر ناویان تۆمار دەکەن بە بەراورد بە کەسانی تەندروست؛  هەڵبژاردنی نەرێنی  پێچەوانە، کۆمپانیاکانی بیمە بە شێوەیەکی دیاریکراوکەسانی کەم مەترسی هەڵدەبژێرن. 

مەترسی ئەخلاقی: بیمەکردن ڕەفتاری نەخۆش دەگۆڕێت؛ زۆر سەردانی کردنی پزیشک، داواکردنی دەرمان و پشکنین و چارەسەری زیاتر

کەمی هۆشیاری بەکاربەر. زانیاری سنوورداری ستاف/بریکارەکان

داواکاری نرخاندنی خزمەتەکانی نەخۆشخانەکان لەلایەن کۆمپانیاکانی بیمەوە .  پێویستی پەیوەندی دروست لە نێوان کۆمپانیاکانی تەندروستی و نەخۆشخانەکان. 

دواکەوتن لە یەکلاکردنەوەی داواکارییەکان

شەڕ و برسێتی و کارەساتی سروشتی دەبێتە هۆی لێشاوی پەنابەرانی شوێنە  زیانلێکەوتووەکان بۆ ناوچە دراوسێکان، ئەمەش فشار لەسەر سەرچاوە تەندروستییەکان لەو ناوچانە زیاد دەکات

هەروەها بڵاوبوونەوەی نەخۆشی و پەتا بەهۆی خراپی ستانداردی پاکوخاوێنی لە کەمپ و شوێنی نیشتەجێبوونی پەنابەراندا دەبێتە هۆی فشاری دارایی زیاتر و کەمی سەرچاوە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ دۆخەکە

شێوازی ڕێگرتن لە زیاد بەکارهێنان( زیادەڕۆیی)

هاوبەشی پارەدان: داواکردن لە نەخۆشەکان کە بڕە پارەیەکی دیاریکراو بدەن بۆ هەر سەردانێک، ئەم ڕێکارە سەردانی پزیشکی ناپێویست کەم دەکاتەوە

هاوبیمە:نەخۆشەکان ڕێژەیەک لە تێچووی چارەسەرکردنەکە لە گیرفانی خۆیان دەدەن، ئەمەش ڕێگریکردنە لە زیاد بەکارهێنانی یارمەتییەکانی بیمەی تەندروستی

 لێبڕینەکان:نەخۆشەکان بەشێک لە خەرجییەکانی چاودێری تەندروستی خۆیان دەدەن پێش ئەوەی بیمە دەست پێبکات، ئەمەش هۆشیاریی بەرەوپێش دەبات

ڕێگەپێدانی پێشوەختە:زۆرجار بیمەدەران پێش داپۆشینی چارەسەرە گرانبەهاکان، دڵنیابوون لە پێویستی پزیشکی و ڕێگریکردن لە زیادەڕۆیی لە بەکارهێنانی پێویستیان بە ڕەزامەندی هەیە

سنووردارکردنی تۆڕ:سنووردارکردنی ڕووماڵکردن بۆ دابینکەرانی چاوەدێری تەندروستی تایبەت کە پابەندن بە شێوازەکانی چارەسەری ئەخلاقی دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە سنووردارکردنی خزمەتگوزارییە ناپێویستەکان

 لێکۆڵینەوە و وردبینی داواکاری:وردبینی بەردەوام یارمەتیدەرە بۆ دەستنیشانکردن و ڕێگریکردن لە ئیدیعای ساختە و شێوازەکانی زیادەڕۆیی

دڵنیایی تەندروستی لە عێراق:

دەرماڵەی بەشداریکردن و ڕێژەی ڕووماڵکردن

مادەی ٢٧ - یەکەم: دەرماڵەی بەشداریکردن بۆ فەرمانبەران، خانەنشینان، و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەت، هەروەها هاووڵاتیان، بۆ یەکجارەکی دیاری دەکرێت بەم شێوەیە:

و - نمرەی باڵا و تایبەت، لە بەڕێوەبەری گشتی و سەرووترەوە، و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەتدا: ١٠٠،٠٠٠(سەد هەزار دینار).

ب - فەرمانبەرانی دەوڵەت لە پۆلەکانی یەک و دوو و سێ و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەت: ٥٠ هەزار (پەنجا هەزار دینار).

ج - فەرمانبەرانی دەوڵەت لە پۆلەکانی چوار و پێنج و شەش و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەت: ٢٥ هەزار (بیست و پێنج هەزار دینار).

د - فەرمانبەرانی دەوڵەت لە پلەکانی تر و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەت: ١٠ هەزار (دە هەزار دینار).

هـ - ئەو هاووڵاتیانەی بڕگەی (ئە، ب، ج، د) نایانگرێتەوە کە ئەم یاسایە نایانگرێتەوە بە بەشداریکردن بە بڕی (١٠،٠٠٠) دە هەزار دینار. دووەم: لە کرێی بەشداریکردن کە لە بڕگەی (یەکەم)ی ئەم مادەیە دا هاتووە بەخشراون.

و - ئەوانەی سیستەمی چاودێری کۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە.

ب - ئەوانەی تووشی ئەم نەخۆشیانە بوون: ١.

1. شێرپەنجە.

2. نەخۆشی دەروونی و دەرونی.

3. نەخۆشییە بۆماوەییەکانی خوێن.

4. لەکارکەوتنی گورچیلە کە بە شۆردنی خوێن چارەسەر دەکرێت.

5. کەمئەندامی جەستەیی.

٦- کەمئەندامی دەروونی، لەوانەش ئۆتیزم.

ج - کەمئەندامی ئەندامانی چەکدار و ئەمنی بە هەموو جۆرەکانیەوە.

د - نێر، جگە لە فەرمانبەر و خانەنشین، تەمەنیان لە سەرووی ٦٠ ساڵەوەیە.

هـ - مێینەکان، جگە لە کارمەندان و خانەنشینەکان، تەمەنیان لە سەرووی ٥٥ ساڵەوەیە.

و - منداڵانی خوار تەمەنی پێنج ساڵ.

ز - وەزیر و سەرۆکی دەسەڵات دەتوانن بە هاوبەشی هەر حاڵەتێک زیاد بکەن یان بیسڕنەوە کە پێویستی بە ئیستسنای هەبێت بەپێی بڕگەکانی (دووەم، ب) و (ج)ی مادەی ٢٧ی ئەم یاسایە.

سێیەم: قیستی مانگانەی فەرمانبەران و خانەنشینان و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەتدا دیاری دەکرێت و بەم شێوەیە دەخرێتە ناوەوە:

و- پلە باڵا و تایبەتەکان، لە بەڕێوەبەری گشتی و سەرووتر، و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەت (٢.٥٪)، کە لەسەدا دوو و نیو لە کۆی مووچەی مانگانە.

ب- سەرجەم فەرمانبەرانی دەوڵەت و هاوتاکانیان لە کەرتی تایبەت (١٪)، لەسەدا یەک لە کۆی مووچەی مانگانە.

ج - ئەوانەی لە بڕگەی (دووەم، ب) و (ج)ی ئەم مادەیە ئاماژەیان پێکراوە، لە قیستی مانگانە بەخشراون.

د- وەزیر و دەسەڵات ڕێنمایی دەردەکەن بۆ ئەوەی قیستی مانگانە بۆ ئەوانەی لە بڕگەی (ئە و ب)ی بڕگەی (سێیەم، ج)ی ئەم مادەیە ئاماژەیان پێنەکراوە، و دیاریکردنی قیستی مانگانە.

هـ- ئەنجومەنی وەزیران دەسەڵاتی هەموارکردنەوەی ئەو ڕێژانەی هەیە کە لەم یاسایەدا هاتووە لەسەر پێشنیاری دەستەی بەڕێوەبەری دەسەڵات

پەیامی کۆتایی دیبەتتەکەمان  :

 دەستپێکردنی دڵنیایی تەندروستی لە عێراق سەرەتایەکی زۆر باشە و دڵخۆشکەرە بۆ ڕیفۆرمی تەندروستی هاوشێوەی ووڵاتانی پێشووی یەکێتی سۆڤیەت لە سیستمی تەندروستی حکومی گشتی بەرەو سیستمی دڵنیایی  تەندروستی هاوشێوەی ووڵاتانی پێشکەوتوو سەرەتایەکی باشە هەرچەند لەوانەیە پێویستی بە گۆڕانکاری و پاڵپشتی زیاتر بێت . 

هیوادارین سەرکەوتوو بێت و هەموو عێراق بگرێتەوە بەهەرێمی کوردستانیشەوە. ببێتە سەرەتای چاکسازی جددی  لە سیستمی تەندروستی عێراق بەرەو سیستمێکی مۆدێرن کە هاووڵاتیان دڵنیابن و چیتر خەمی کێشە تەندروستیەکانیان نەبێت